არსებითი სახელის ბრუნვა

არსებითი სახელი სხვა სიტყვებთან დაკავშირებისას შვიდნაირად იცვლება დაბოლოების მიხედვით. სახელის შვიდნაირად ცვლილებას დაბოლოებათა მიხედვით ბრუნება ეწოდება, თითოეულ სახეს კი ბრუნვა ჰქვია.

ქართულში შვიდი ბრუნვაა. ეს ბრუნვებია:

სახელობითი, მოთხრობითი, მიხემითი, ნათესაობითი, მოქმედებითი, ვითარებითი და წოდებითი.

თვითოეულ ბრუნვას თავისი ნიშანი აქვს. ეს ნიშნებია:

სახელის იმ ნაწილს, რომელსაც ბრუნვის ნიშანი დაერთვის, ფუძე ჰქვია. ფუძე რომ მოვნახოთ, სახელი უნდა ჩავსვათ მოთხრობით ბრუნვაში, ჩამოვაშოროთ ბრუნვის ნიშანი და, რაც დარჩება, ის იქნება ფუძე.

სახელის ფუძე ან თანხმოვანზე ბოლოვდება, ან - ხმოვანზე. ამის მიხედვით არსებობს თანხმოვანფუძიანი და ხმოვანფუძიანი არსებითი სახელები.

არსებითი სახელების ბრუნება მხოლობით და მრავლობით რიცხვში

მხოლობითი რიცხვი

მრავლობითი რიცხვი

თუ სახელის ფუძე შ-ზე ბოლოვდება, ში თანდებულის დართვისას ორი შ იყრის თავს.
თუ სახელის ფუძე ზ-ზე ბოლოვდება, ზე თანდებულის დართვისას ორი ზ იყრის თავს.
თუ სახელის ფუძე თ-ზე ბოლოვდება, თან თანდებულის დართვისას ორი თ იყრის თავს.

ხმოვარნფუძიანი სახელების ბრუნება

ხმოვანფუძიანი სახელების ბრუნებისას ცოტათი განსხვავებული ბრუნვის ნიშნები გვაქვს:

მხოლობითი რიცხვი

მრავლობითი რიცხვი

მრავლობითი რიცხვი

ნართანიანი მრავლობითი მხოლოდ ხუთ ბრუნვაში იხმარება: სახელობითში, მოთხრობითში, მიცემითში, ნათესაობითში და წოდებითში.

1. დავალება. აბრუნეთ ქვემოთ დასახელებული არსებითი სახელები ორსავე რიცხვში.

არწივი. მტრედი. ამხანაგი. თოხი. ზღვა. მთა. ხე. მზე.

2. დავალება. გადაიტანეთ რვეულში ქვემოთ მოცემული სქემა და შესაფერ სვეტებში ჩაწერეთ მუქად გამოყოფილი არსებითი სახელები. ბრუნვისა და რიცხვის ნიშნები გამოყავით დეფისით.

1. ველად ყრია ლურჯი კომში და ცისფერი ატამი (ტაბ.). 2. ოძელაშვილმა პირისახე მოიწმინდა. თვალები გაახილა და ვარსკვლავებით მოჭედილი ცა დაინახა. (ჯავახ.). სახლის ჭერი მეტად შეინძრა და მერცხლების ბუდე ძირს ჩამოვარდა. (გოგ.). 3. მთებიდან ჩამონადენი პატარა წყლები წუთზე ნიაღვრებად გადაიქცნენ. (ყაზ.). 4. ორი ირემი ძოვდა მაღალი ბალახით შემოსილ მინდორზე. (რაზ.). 5. იზარდე, მწვანე ჯეჯილო, დაპურდი, გახდი ყანაო. (დავ.). 6. ჯერ კიდევ ცხოვლად ჩანდა ნორჩ მწვანე ბალახზე მარგალიტებად დაფანტული წვიმის ცვარი. (ვაჟა). 7. ფრინველებს და ცხოველებს მოუსვენრობა ეტყობოდათ. (რაზ.).

3. დავალება. დაუმთავრებელ სიტყვებს დაურთეთ საჭირო ბრუნვის ნიშანი ან თანდებული.

1. სადღაც ქათამ... დაიკაკანა. (გამს.). 2. ირმები დიდრონ ხეებს აცლიდნენ ხავს... (ვაჟა). 3. ცა ქუდ... არ მიაჩნია და დედამიწა - ქალამნ... (წერ.) 4. აკაკი თამაშ... ჩაერია (გვეტ.). 5. ირმამ მახლობელ ვაზ... მკვრივი მტევანი მოწყვიტა. (გვეტ.). 6. გიამ დედას საათ... ერთად სათვალეც მიაწოდა. 7. ექიმ... ლევანი გასინჯა. (კ. ლორთქ). 8. მწყემს... ფერი ეცვალა. (ყაზ.). 9. კალათ... ერთად გოდორიც წამოეღო.